08.07.2021

Εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών: Αίτηση – υπαγωγή -
αποτελέσματα

Με το ν. 4738/2020 (ΦΕΚ Α' 207/27.10.2020) «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας και άλλες διατάξεις» καθιερώθηκε η δυνατότητα εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών φυσικών και νομικών προσώπων με πτωχευτική ικανότητα. Η δυνατότητα αυτή, σύμφωνα με το πνεύμα του Νόμου, παρέχεται ως προληπτική επιλογή για την αποφυγή της αφερεγγυότητας φυσικών και νομικών προσώπων.  

Α. Προϋποθέσεις για την υπαγωγή στην διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών:

Στον μηχανισμό εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών μπορούν να υπαχθούν φυσικά και νομικά πρόσωπα που έχουν οφειλές σε χρηματοδοτικούς φορείς (πιστωτικά ή χρηματοδοτικά ιδρύματα, εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης, εταιρείες πρακτορείας επιχειρηματικών απαιτήσεων, εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις και νομικά πρόσωπα που αποκτούν απαιτήσεις προς τιτλοποίηση), αλλά και στο Δημόσιο και στους φορείς κοινωνικής ασφάλισης.

Η υποβολή αίτησης υπαγωγής, όμως, δεν επιτρέπεται εφόσον 90% των συνολικών οφειλών οφείλεται σε έναν χρηματοδοτικό φορέα ή το σύνολο των οφειλών του  είναι μικρότερο των 10.000 €. Ομοίως δεν μπορεί να υπαχθεί στη ρύθμιση όποιος έχει υποβάλει παλαιότερα αίτηση ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου για την επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης ή για την κήρυξή του σε πτώχευση ή για υπαγωγή στη διαδικασία των ν. 3588/2007, ν. 3869/2010, ν. 4605/2019, ν. 4469/2017, εκτός αν παραιτηθεί από αυτές τις διαδικασίες. Επίσης, δεν υπάγονται στον μηχανισμό τα νομικά πρόσωπα που έχουν τεθεί σε λύση ή εκκαθάριση, έχουν οριστικά υπαχθεί σε μία από τις ανωτέρω διαδικασίες και όποιος έχει καταδικαστεί αμετάκλητα για φοροδιαφυγή, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, υπεξαίρεση, εκβίαση, πλαστογραφία, δωροδοκία, δωροληψία, λαθρεμπορία, καταδολίευση δανειστών, χρεοκοπία, ή απάτη, σε βαθμό κακουργήματος ή, στην περίπτωση που ο παθών της απάτης είναι το Δημόσιο ή Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης, σε βαθμό πλημμελήματος.

Στην περίπτωση που επιθυμεί να υπαχθεί στον μηχανισμό εξωδικαστικής ρύθμισης πρόσωπο με εξυπηρετούμενες ή ενήμερες οφειλές προς το σύνολο των πιστωτών του, αυτό θα πρέπει απαραιτήτως να επικαλεστεί και να αποδείξει γεγονότα από τα οποία να προκύπτει η επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης σε ποσοστό είκοσι τουλάχιστον τοις εκατό (20%).

Β. Τρόπος υποβολής αίτησης – περιεχόμενο:

Ο οφειλέτης μπορεί να υποβάλει ηλεκτρονικά την αίτηση στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (Ε.Γ.Δ.Ι.Χ.) με τη χρήση της διαθέσιμης Ηλεκτρονικής Πλατφόρμας.

Την διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης μπορούν να κινήσουν και οι πιστωτές (Δημόσιο, Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης ή χρηματοδοτικοί φορείς) κοινοποιώντας στον οφειλέτη πρόσκληση για την εξωδικαστική αναδιάρθρωση των οφειλών του, θέτοντας προθεσμία για την υποβολή της αίτησης έως 45 ημερολογιακές ημέρες. Η μη υποβολή αίτησης από τον οφειλέτη εντός της ανωτέρω προθεσμίας συνεπάγεται την αυτοδίκαιη περάτωση της διαδικασίας και αξιολογείται σε περίπτωση μεταγενέστερης υποβολής αίτησης από τον οφειλέτη.

Η αίτηση του οφειλέτη περιέχει υποχρεωτικά τα ακόλουθα:

1. πλήρη στοιχεία του οφειλέτη, όπως προσδιορίζονται στο Νόμο

2. αναφορά στον κύκλο εργασιών του ή το εισόδημά του κατά το τελευταίο οικονομικό έτος πριν από την υποβολή της αίτησης

3. αναφορά στις συνολικές υποχρεώσεις του έναντι των πιστωτών του,

4. περιγραφή της δραστηριότητάς του, της οικονομικής του κατάστασης, των λόγων της οικονομικής του αδυναμίας και των προοπτικών της επιχείρησής του,

5. κατάλογο όλων των προσώπων και φορέων που έχουν απαιτήσεις κατά του οφειλέτη με πλήρη στοιχεία, των οφειλομένων ποσών ανά πιστωτή και της ημερομηνίας, αναφορικά με την οποία προσδιορίζεται το ύψος της κάθε οφειλής,

6. κατάλογο των κινητών και ακινήτων περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη στην Ελλάδα και την αλλοδαπή, με αναφορά στην εκτιμώμενη εμπορική αξία των κινητών περιουσιακών στοιχείων,

7. πλήρη περιγραφή των βαρών και λοιπών εξασφαλίσεων που είναι εγγεγραμμένα επί των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη,

8. δήλωση για κάθε μεταβίβαση ή επιβάρυνση περιουσιακού στοιχείου του οφειλέτη που έγινε εντός των τελευταίων πέντε (5) ετών πριν από την υποβολή της αίτησης.

Επίσης, με την αίτηση του οφειλέτη - φυσικού προσώπου υποβάλλονται υποχρεωτικά και τα εξής:

1. πλήρη στοιχεία του συζύγου και των εξαρτώμενων μελών του

2. κατάλογο των κινητών και ακινήτων περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη στην Ελλάδα και την αλλοδαπή για τον ή τη σύζυγο ή τον συμβίο ή τη συμβία και τα εξαρτώμενα μέλη.

3. στοιχεία για το οικογενειακό εισόδημα του αιτούντος από οποιαδήποτε πηγή και αιτία.

Με την αίτηση του οφειλέτη - νομικού προσώπου υποβάλλονται υποχρεωτικά και τα εξής:

1. αναφορά στον κύκλο εργασιών του κατά την τελευταία χρήση πριν από την υποβολή της αίτησης και στις συνολικές υποχρεώσεις του έναντι των πιστωτών του, περιγραφή της δραστηριότητάς του, της οικονομικής του κατάστασης, των λόγων της οικονομικής του αδυναμίας και των προοπτικών της επιχείρησής του,

2. δήλωση για κάθε καταβολή μερίσματος από τον οφειλέτη προς τους μετόχους ή εταίρους ή άλλη συναλλαγή, εκτός των τρεχουσών συναλλαγών της επιχείρησης, που έγινε εντός των τελευταίων δύο (2) ετών πριν από την υποβολή της αίτησης,

3. στοιχεία κάθε νομικού προσώπου συνδεδεμένου με τον οφειλέτη στη διάρκεια των εξήντα (60) μηνών που προηγούνται της ημερομηνίας υποβολής της αίτησης, καθώς και πλήρη στοιχεία ακινήτων ή άλλων περιουσιακών στοιχείων που τυχόν μεταβιβάστηκαν από τον οφειλέτη σε πρόσωπα συνδεδεμένα με τον οφειλέτη στη διάρκεια των εξήντα (60) μηνών που προηγούνται της ημερομηνίας υποβολής της αίτησης,

4. κατάλογο των προσώπων που αμείβονται από τον οφειλέτη και τα οποία αποτελούν συνδεδεμένα πρόσωπα με αυτόν, καθώς και ανάλυση των αμοιβών αυτών κατά τα τελευταία δύο (2) έτη πριν από την υποβολή της αίτησης,

5. χρηματοοικονομικές καταστάσεις των τελευταίων πέντε (5) περιόδων, οι οποίες πρέπει να είναι δημοσιευμένες, εφόσον προβλέπεται αντίστοιχη υποχρέωση

6. προσωρινό ισοζύγιο, εντός του τριμήνου που προηγείται της υποβολής, τεταρτοβάθμιων λογαριασμών του αναλυτικού καθολικού της γενικής λογιστικής, εφόσον προβλέπεται η κατάρτισή του.

Γ. Συνέπειες από την υποβολή της αίτησης:

Η υποβολή της αίτησης αναστέλλει τη διαδικασία του Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών. Αν, όμως, η διαδικασία δεν τελεσφορήσει, η διαδικασία του Κώδικα Δεοντολογίας συνεχίζεται από το στάδιο στο οποίο βρισκόταν πριν την αναστολή, κατόπιν αιτήσεως του οφειλέτη ή του πιστωτή, η οποία λαμβάνει χώρα εντός τριάντα (30) ημερών από την με οποιοδήποτε τρόπο λήξη της διαδικασίας του παρόντος Κεφαλαίου. Σε περίπτωση μη υποβολής αίτησης είτε από τον οφειλέτη είτε από τον πιστωτή, η διαδικασία του Κώδικα Δεοντολογίας διακόπτεται.

Επίσης, από την υποβολή της αίτησης και μέχρι την με οποιονδήποτε τρόπο περάτωση της διαδικασίας αναστέλλεται η λήψη αναγκαστικών μέτρων και η συνέχιση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης επί απαιτήσεων, κινητών και ακινήτων κατά του οφειλέτη, καθώς και η ποινική δίωξη για τα αδικήματα της μη καταβολής βεβαιωμένων οφειλών και εισφορών σε φορείς κοινωνικής ασφάλισης αναφορικά με τις οφειλές, των οποίων ζητείται η ρύθμιση. Δεν αναστέλλεται, όμως, η διενέργεια πλειστηριασμού ο οποίος έχει προγραμματισθεί εντός τριών (3) μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης, καθώς και οι προπαρασκευαστικές ενέργειες του πλειστηριασμού. Η αναστολή παύει είτε με την κοινοποίηση προς τον οφειλέτη της απόφασης μη υποβολής πρότασης συμφωνίας αναδιάρθρωσης ή με την καθ’ οιονδήποτε τρόπο απόρριψη της αίτησης.

Ο ν. 4738/2020 προβλέπει ρητά ότι η υποβολή αίτησης δεν συνιστά σπουδαίο λόγο για την καταγγελία διαρκών συμβάσεων (π.χ. σύμβασης δανείου).

Δ. Σύναψη συμφωνίας αναδιάρθρωσης - αποτελέσματα:

Προκειμένου να συναφθεί συμφωνία αναδιάρθρωσης θα πρέπει οι πιστωτές, που είναι χρηματοδοτικοί φορείς (τράπεζες κλπ) να καταθέσουν πρόταση ρύθμισης προς τον οφειλέτη, η οποία θα εξασφαλίσει τη συναίνεση του οφειλέτη, της πλειοψηφίας (με βάση την αξία των απαιτήσεων) των πιστωτών που είναι χρηματοδοτικοί φορείς και τουλάχιστον του ποσοστού συμμετεχόντων πιστωτών με ειδικό προνόμιο.

Εφόσον υπάρχουν οφειλές προς το Δημόσιο ή/και Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, η σύμβαση μπορεί να τελεί υπό την αίρεση της συναίνεσής τους. Οι συναινούντες πιστωτές αποδέχονται ή τεκμαίρεται ότι αποδέχονται, καθόσον αφορά το Δημόσιο και Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, ότι η ρύθμιση καθιστά την επιχείρηση του οφειλέτη βιώσιμη ή, εφόσον πρόκειται για φυσικό πρόσωπο που δεν ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα, ότι αποτρέπει την αφερεγγυότητά του.

Πριν την υπογραφή της συμφωνίας (ή την απόρριψη αυτής) ο οφειλέτης μπορεί να ζητήσει να υποβληθεί σε διαμεσολάβηση. Το αίτημα υποβάλλεται εντός 10 ημερολογιακών ημερών από τη λήψη της πρότασης και, προκειμένου να λάβει χώρα διαμεσολάβηση, θα πρέπει να γίνει δεκτό από την πλειοψηφία (με βάση την αξία των απαιτήσεων) των χρηματοδοτικών φορέων.

Η σύμβαση αναδιάρθρωσης οφειλών πρέπει να υπογραφεί εντός δύο (2) μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης, διαφορετικά η διαδικασία θεωρείται περατωθείσα ως άκαρπη. Η ίδια προθεσμία ισχύει και στην περίπτωση υποβολής σε διαμεσολάβηση. Εντός αυτής της προθεσμίας οι πιστωτές, που είναι χρηματοδοτικοί φορείς, έχουν τη δυνατότητα να απορρίψουν την αίτηση του οφειλέτη και να μην καταθέσουν πρόταση ρύθμισης. Με την κοινοποίηση της απόρριψης η διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης περαιώνεται άμεσα ως άκαρπη.

Εφόσον επιτευχθεί η σύναψη σύμβασης αναδιάρθρωσης δεν επιτρέπεται από τους πιστωτές η επίσπευση αναγκαστικής εκτέλεσης και αναστέλλονται αυτοδικαίως τα μέτρα, εκκρεμή ή μη, ατομικής και συλλογικής αναγκαστικής εκτέλεσης κατά του οφειλέτη για την ικανοποίηση απαιτήσεως που ρυθμίσθηκε με τη σύμβαση αναδιάρθρωσης για όλη τη διάρκειά της και υπό τον όρο τήρησής της.

Διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης που εκκρεμεί, αναστέλλεται με την κοινοποίηση εκ μέρους του οφειλέτη στα όργανα εκτέλεσης του πιστωτή βεβαίωσης, η έκδοση της οποίας προβλέπεται στο ν. 4738/2020.

Ε. Συμμετοχή του Δημοσίου και των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης στην διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης:

Το Δημόσιο και οι Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης μπορούν να προβούν σε αναδιάρθρωση, καθώς και διαγραφή των οφειλών προς αυτούς, μετά από κοινοποίηση από τους χρηματοδοτικούς φορείς και τον οφειλέτη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας της επιτευχθείσας συμφωνίας αναδιάρθρωσης και υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

1. οι απαιτήσεις του Δημοσίου και των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης δεν υπερβαίνουν, τόσο ως προς το Δημόσιο όσο και ως προς το σύνολο των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης, το ποσό του 1.500.000€,

2. το Δημόσιο και οι Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης εκπροσωπούν συνολικά ποσό απαιτήσεων μικρότερο από το σύνολο των απαιτήσεων των συμμετεχόντων χρηματοδοτικών φορέων κατά του οφειλέτη και

3. το περιεχόμενο της σύμβασης αναδιάρθρωσης προέκυψε από το υπολογιστικό εργαλείο της περ. ζ΄ της παρ. 2 του άρθρου 71 του ν. 4738/2020.

Εφόσον ικανοποιούνται οι ανωτέρω προϋποθέσεις δεν απαιτείται οποιαδήποτε περαιτέρω ενέργεια από τις αρμόδιες υπηρεσίες και η αποδοχή της συμφωνίας συνάγεται από την άπρακτη πάροδο 15 εργασίμων ημερών από τη γνωστοποίηση της συμφωνίας.

Οι συμβάσεις αναδιάρθρωσης δεν μπορούν να περιέχουν όρους που προβλέπουν:

1. την αποπληρωμή οφειλών προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης σε περισσότερες από διακόσιες σαράντα (240) δόσεις,

 2. τη ρύθμιση οφειλών που έχουν ήδη ρυθμισθεί, ανεξάρτητα αν η ρύθμιση είναι σε ισχύ,

3. την τμηματική αποπληρωμή οφειλών προς το Δημόσιο ή Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης ανά χρονικά διαστήματα που υπερβαίνουν τον μήνα,

4. την καταβολή μηνιαίας δόσης μικρότερης των πενήντα (50) ευρώ,

5. την παροχή περιόδου χάριτος για την αποπληρωμή οφειλών προς το Δημόσιο ή τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης,

6. την ικανοποίηση απαιτήσεων του Δημοσίου ή των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης με άλλα ανταλλάγματα αντί χρηματικού ποσού.

Για οφειλές προς το Δημόσιο που ρυθμίζονται με τη σύμβαση αναδιάρθρωσης δεν υπολογίζονται περαιτέρω τόκοι ή προσαυξήσεις εκπρόθεσμης καταβολής, ενώ από την έναρξη της ισχύος της και καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος της δεν υπολογίζονται τα πρόστιμα του Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας. Σε κάθε περίπτωση απαγορεύεται η διαγραφή βασικής οφειλής παρακρατουμένων φόρων, επιρριπτομένων φόρων προς το Δημόσιο και ασφαλιστικών εισφορών.

Η θέση σε ισχύ σύμβασης αναδιάρθρωσης οφειλών στην οποία υπάρχει συναίνεση του Δημοσίου έχει τα ακόλουθα αποτελέσματα:

1. αναστέλλονται η λήψη αναγκαστικών μέτρων και η συνέχιση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης επί απαιτήσεων, κινητών και ακινήτων κατά του οφειλέτη.

2. αναστέλλεται η ποινική δίωξη για το αδίκημα της μη καταβολής βεβαιωμένων οφειλών και αναβάλλεται η εκτέλεση της ποινής που επιβλήθηκε για το αδίκημα,

3. κατά το χρονικό διάστημα ισχύος της σύμβασης αναδιάρθρωσης η Φορολογική Διοίκηση αποφασίζει ότι οι κατασχέσεις που έχουν επιβληθεί στα χέρια τρίτων σε βάρος του οφειλέτη δεν καταλαμβάνουν μελλοντικές απαιτήσεις. Οι κατασχέσεις στα χέρια τρίτων, που έχουν επιβληθεί αποκλειστικά για οφειλές υπαγόμενες στη σύμβαση, αίρονται μετά από αίτηση του οφειλέτη, εφόσον έχει εξοφληθεί ποσοστό τουλάχιστον εβδομήντα πέντε τοις εκατό (75%) του συνολικού προς καταβολή στο Δημόσιο ποσού της σύμβασης.

Η θέση σε ισχύ σύμβασης αναδιάρθρωσης οφειλών στην οποία υπάρχει συναίνεση φορέα κοινωνικής ασφάλισης έχει τα ακόλουθα αποτελέσματα:

1. αναστέλλονται η λήψη αναγκαστικών μέτρων και η συνέχιση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης επί απαιτήσεων, κινητών και ακινήτων κατά του οφειλέτη

2. αναστέλλεται η ποινική δίωξη για το αδίκημα της μη καταβολής εισφορών και αναβάλλεται η εκτέλεση της ποινής που επιβλήθηκε σύμφωνα με αυτο ή, εφόσον άρχισε, η εκτέλεσή της διακόπτεται.

3. με την υπαγωγή στις ως άνω ρυθμίσεις αναστέλλεται η παραγραφή των ρυθμιζόμενων οφειλών καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος αυτών και δεν συμπληρώνεται πριν από την πάροδο έτους από τη λήξη της αναστολής.

Η ρύθμιση οφειλών κατά τα ανωτέρω θεωρείται ως ρύθμιση τμηματικής καταβολής αναφορικά με το ζήτημα της χορήγησης αποδεικτικού φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας.

Προηγούμενες ρυθμίσεις για τις οφειλές προς το Δημόσιο ή τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης που υπάγονται στη σύμβαση αναδιάρθρωσης καταργούνται αυτοδίκαια.

ΣΤ. Τήρηση και αθέτηση της σύμβασης αναδιάρθρωσης:

Ο οφειλέτης οφείλει να τηρεί τη ρύθμιση και να καταβάλει το σύνολο των δόσεων, σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης αναδιάρθρωσης.

Με την καταβολή του συνόλου των οφειλόμενων δόσεων σε κάθε καταλαμβανόμενο πιστωτή, ολοκληρώνεται επιτυχώς η ρύθμιση. Στην περίπτωση της επιτυχούς ολοκλήρωσης της ρύθμισης κάθε καταλαμβανόμενος πιστωτής παρέχει στον οφειλέτη πιστοποίηση της ρυθμισμένης απαίτησής του σύμφωνα με την σύμβαση αναδιάρθρωσης, η οποία αποτελεί τίτλο εξόφλησης ρυθμισμένης απαίτησης και διαγραφής για το ποσό του διαγράφηκε από το σύνολο των απαιτήσεων του πιστωτή που καταλαμβάνονται από τη σύμβαση αναδιάρθρωσης, ενώ επιπλέον αυτή υποκαθιστά τη συναίνεση του δανειστή για την εξάλειψη της προσημείωσης.

Αν, αντίθετα, ο οφειλέτης δεν καταβάλει αθροιστικά είτε την αξία τριών (3) δόσεων είτε την αξία τουλάχιστον του τρία τοις εκατό (3%) του συνολικά οφειλόμενου ποσού σύμφωνα με την ρύθμιση, οποιοσδήποτε πιστωτής μπορεί να καταγγείλει τη σύμβαση αναδιάρθρωσης με συνέπεια την απώλεια της ρύθμισης ως προς τον πιστωτή αυτόν. Η απώλεια της ρύθμισης ως προς οποιοδήποτε πιστωτή συνεπάγεται την αναβίωση των απαιτήσεων του πιστωτή αυτού στο ύψος που είχαν πριν την σύμβαση αναδιάρθρωσης, αφαιρουμένων ποσών που τυχόν καταβλήθηκαν στο πλαίσιο της ρύθμισης, ενώ τις καθιστούν ληξιπρόθεσμες και άμεσα απαιτητές. Η απώλεια της ρύθμισης ως προς έναν ή περισσότερους πιστωτές δεν ασκεί επίδραση στη νομική θέση των λοιπών πιστωτών.